Mehmet Bingöl [email protected]

BSMV matrahı (lehe alınan para) konusunda son gelişmeler

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nin matrahını oluşturan “lehe alınan para” konusundaki ilişkin olarak, Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı), 11 Mart 2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Gider Vergileri Genel Tebliği (Seri No: 91)^[1] ile açıklamalar yapmıştır. Konuya ilişkin Vergi İdaresi’nin görüşünü belirten bu son gelişme ile birçok tereddüt ortadan kalkmıştır.

Bilindiği üzere, Gider Vergileri Kanunu’nun 31. Maddesine göre Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nin matrahı, banka ve sigorta şirketlerinin yaptıkları işlemlerde kendi lehlerine nakden veya hesaben aldıkları tutarlardır.

Banka ve sigorta şirketlerince yapılan işlemlerde, vergi matrahı olarak kanun koyucunun yaklaşımı, tahsil edilen tutarın toplamının değil, esasen bu tutar içindeki “kendi lehine alınan” kazanç kısmının esas alınmasıdır. Zira verginin konusu yapılan bir muamele neticesinde lehe alınan/kalan paradır.

Bununla beraber, geçmişte yorum farklılıkları sebebiyle banka ve sigorta şirketleri ile Vergi İdaresi arasında ihtilaflar ortaya çıkmıştır.

Yayımlanan Genel Tebliğ her ne kadar 6493 sayılı Kanun kapsamında faaliyet gösteren Ödeme Kuruluşlarının işlemlerini esas alan bir tebliğ olmakla beraber Maliye Bakanlığı’nın “lehe alınan para” konusunda yaklaşım ve değerlendirmelerini gayet net bir şekilde açıklamaktadır.

Tebliğin konuya ilişkin bölümleri aşağıdaki gibidir:

-“Ödeme hizmetlerinde, elektronik para ve ödeme kuruluşları tarafından diğer mükelleflere işlemle doğrudan bağlantılı olarak hesaplanıp işlem başına aktarılan bir komisyon tutarı bulunması halinde bu tutar lehe alınan paranın hesabında işlem maliyeti olarak dikkate alınabilir. Ancak işlem anında ortaya çıkmayan veya işlem anında ortaya çıkmakla birlikte tutarı net bir şekilde hesaplanamayan maliyet unsurları lehe alınan paranın hesabında dikkate alınmaz.”

-“Türkiye’den yurt dışına yapılacak para havalesi işlemlerinde, işleme aracılık eden temsilcinin BSMV mükellefi olan bir kişi olması halinde; yurt içindeki temsilcinin kendi payına düşen komisyon tutarı üzerinden, ödeme kuruluşunun ise yurt içindeki temsilcinin kendi payına düşen komisyonu kestikten sonra kendisine aktarılan komisyon tutarı üzerinden BSMV hesaplaması gerekir.

“Örnek: Bayan (C), yurt dışında yaşayan kızına ödeme kuruluşunun temsilcisi (B) Bankası aracılığıyla 1.000 TL göndermiş, banka bu işlem için 10 TL komisyon tahsil etmiştir. Banka tahsil ettiği komisyonun 3 TL’sini keserek 7 TL’sini ödeme kuruluşuna aktarmıştır. Buna göre, ödeme kuruluşunun lehe aldığı 7 TL üzerinden BSMV hesaplaması gerekmektedir. Bankanın ise ödeme kuruluşuna aktardığı tutar dışında kalan 3 TL üzerinden BSMV hesaplaması gerekir.

“Örnek: Bayan (D), yurt dışında yaşayan kardeşine ödeme kuruluşunun temsilcisi BSMV mükellefi olmayan (K) A.Ş. aracılığıyla 1.000 TL göndermiş, (K) A.Ş. bu işlem için 10 TL komisyon tahsil etmiştir. (K) A.Ş. tahsil ettiği komisyonun 3 TL’sini keserek 7 TL’sini ödeme kuruluşuna aktarmıştır. Buna göre, ödeme kuruluşunun lehe aldığı 7 TL üzerinden BSMV hesaplaması gerekir. (K) A.Ş.’nin ise ödeme kuruluşuna aktardığı tutar dışında kalan 3 TL üzerinden KDV hesaplaması gerekir.

 “Yurt dışından Türkiye’ye yapılacak para havalesi işlemlerinde, işleme aracılık eden temsilcinin BSMV mükellefi olan bir kişi olması halinde; yurt içindeki temsilcinin ödeme kuruluşunca kendisine aktarılan komisyon tutarı üzerinden, ödeme kuruluşunun ise temsilciye aktaracağı komisyon tutarı dışında kendisine kalan tutar üzerinden BSMV hesaplaması gerekir.

Görüldüğü üzere söz konusu Genel Tebliğ, BSMV’nin matrahı olan lehe alınan parayı, şirket lehinde kalan tutar olarak açıklamaktadır.

Dolayısıyla uygulamadan örnekler verilecek olursa;

- Komisyon Paylaşımı: Aracı kurumun, acentelik sözleşmesi imzaladığı bankaya komisyon ödemesi halinde, menkul kıymet işlemleri ile ilgili kurtaj gelirinden acentelere (banka şubelerine) ödenen tutar düşüldükten sonra kalan net tutar üzerinden BSMV ödenmelidir. Acente konumundaki banka da kendi gelir payı üzerinden BSMV öder.

- Karşı Taraf Vekalet Ücreti Paylaşımı: Bilindiği gibi bankalar ve sigorta şirketleri, kanuni takibe intikal eden alacakları ile bu kapsamdaki davalarını, genellikle banka personeli olmayan sözleşmeli avukatları aracılığıyla takip ederler. Süreç sonunda, alacak (kredi) takip dosyalarına İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre borçlularca ödeme yapılır. Ödeme tutarı; “ana alacak, karşı taraf vekâlet ücretleri ve diğer masraflardan” oluşur. Bu şekilde tahsil edilen “karşı taraf vekâlet ücretleri” uygulamada, düzenlenen sözleşmelere istinaden serbest meslek erbabı olarak vergi mükellefi olan avukatlar ile paylaşılır. İşte burada da alacak takibi yaptıran banka ve sigorta şirketleri, kendilerinde kalan pay üzerinden BSMV öderler.

- İşlemde Maliyetin Dikkate Alınması: Bankaların hizmet karşılığı olarak ilgililerden yaptığı tahsilatlar nedeniyle maliyetin tam olarak saptanabilmesi durumunda, tahsilat tutarından maliyet bedelinin düşülmesinden sonra kalan fark banka lehine alınmış olacağından bu para üzerinden BSMV ödenir.

- Sigorta Şirketlerinde Hurda Araç Satış (sovtaj) Gelirleri: Bunun gibi, sigorta sektöründeki hurda araç satış gelirlerindeki (sovtaj) vergi uygulamasında da “hurda bedeline devir alınan hasarlı araçların, bu bedelin üstünde bir tutardan satılmadığı sürece ” sigorta şirketi lehine alınan bir paradan ve dolayısıyla banka ve sigorta muameleleri vergisi tahakkukundan söz edilemez. Çünkü matrahın hesaplanması, yapılan tahsilat tutarından muamelenin özelliğine göre oluşabilecek bağlantılı gider ve/veya maliyetlerin indirilmesini gerektirir.

Görüldüğü gibi, birbiriyle ilişkili işlemler bir bütün ve tek bir işlem olarak değerlendirilmekte ve bu işlemlerden sağlanan net tutar (kazanç) matraha esas alınırken, hukuki sözleşmelerle paylaşılma durumunda da bankaya ait gelir kısmı “lehe alınan tutar” vergiye tabi tutulmaktadır.

[1] Gelir İdaresi Başkanlığı, Gider Vergileri Genel Tebliği, Seri No: 91, Resmi Gazete: 11 Mart 2017/30004