Ayça Karaca [email protected]

Avrupa Birliği’nin Davos gündemi

Bu hafta 21-25 Ocak tarihleri arasında önde gelen devlet ve hükümet başkanları ile iş dünyası ve sivil toplum örgütleri liderleri Davos  Dünya Ekonomik Forumu zirvesinde  bir araya gelerek küresel sorunları  ele alacaklar. Bu kapsamda, Avrupa’nın endişe veren ekonomi gündeminin de zirvede ön plana çıkacak konular arasında olması bekleniyor. Zirveye katılacak AB temsilcilerinin gündeminde ise Avrupa’da ekonomik canlandırmayı kalkındırmak için tasarlanan yeni yatırım paketinin diğer ülkelerden siyaset ve iş dünyası temsilcilerine aktarılması olacak.
 

Yatırım Paketi nedir?

Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker 2014’ün sonlarına doğru AB’nin yeniden büyümesi ve daha fazla insanın istihdam edilmesi  için yeni bir yatırım planı taslağını duyurdu. Bu plan üç temel unsurdan oluşuyor:

1.    Avrupa Yatırım Bankası (AYB) tarafından yönetilecek yeni yaratılan Avrupa Stratejik Yatırım Fonu’nun (EFSI) paketin temel taşını oluşturması öngörülüyor. Bu fonun gelecek üç yıllık dönem boyunca  en az 315 milyar euro tutarında ek yatırımı  harekete geçirmesi (AB GSMH’sının %2,5’i ya da her yıl %0,8) hedefleniyor. Temel amaç, KOBİ’lere finansman sağlamak ve uzun vadeli altyapı yatırımlarını finanse etmek olarak açıklanıyor.

2.    Yatırımları en fazla ihtiyaç duyulan yere kanalize edecek bir proje hattının yardım programıyla birlikte oluşturulması planlanıyor. Bu hattın Komisyon’u, Avrupa Yatırım Bankası’nı ve ulusal kalkınma bankalarını da içeren bir merkez tarafından teknik yardım gereksinimi duyulması halinde desteklenmesi tasarlanıyor.

3.    Avrupa’yı yatırımlar için daha çekici yapmak ve regülâsyonlardan kaynaklanan darboğazları aşmak için bir yol haritası oluşturulması öngörülüyor. Bu plan yeni uzun vadeli finansman kaynaklarının (Sermaye Piyasaları Birliği) geliştirilmesini ve de Tek Pazar içerisinde belirli engellerin kaldırılmasını (Enerji Birliği’nin oluşturulması) içeriyor.

AB bir Yatırım Paketine neden ihtiyaç duyuyor?

Yeni plan AB daha fazla yatırım yaptığı takdirde refahın artacağı ve daha fazla iş yaratılacağı öngörüsüne dayanıyor.  Yatırım paketi AB üyesi devletler için yeni borç yaratmadan yatırımları arttırmayı planlıyor. Bu kapsamda, özellikle EFSI’nin Avrupa çapında önemi olan altyapı, eğitim, ulaştırma, araştırma, inovasyon ve yenilenebilir enerji gibi uzun vadeli yatırımları desteklemesi amaçlanıyor.

Plan, ekstra özel finansman kaynaklarının harekete geçirilmesine dayanıyor. Yeni EFSI bu planda bir çoğaltan olarak görev yapıyor. Fon tarafından harcanan kamuya ait her euro’nun 15 euro tutarında ek yatırım yaratacağı hesaplanıyor. Fon’un çok önemli bir ateşleyici olarak başlaması ve diğer paydaşları da harekete geçirerek yatırımların artmasını sağlaması bekleniyor. Komisyon diğer üye devletlere ve Ulusal Kalkınma Bankalarına Fon’un etkisinde çoğaltan olmaları ve Avrupa ekonomisinde daha büyük olumlu etki yaratmaları için plana katılmaları çağrısında bulundu. En büyük operasyonel zorluğun ise hayata geçirilebilir ve büyüme üzerine önemli katkıda bulunacak projeleri tanımlamak ve fon desteği sağlamak olacağı öngörülüyor.

Avrupa Stratejik Yatırım Fonu Nasıl İşleyecek?

AYB’ye entegre olacak EFSI yeni mekanizmanın temel direğini oluşturuyor. Öngörülen takvime göre 2015’in ilk yarısının sonundan itibaren Fon’un işlerlik kazanması planlanıyor. Avrupa kamu fonlarından 21 milyar euro’nun EFSI’ye aktarılması hedefleniyor. Bu miktarın 16 milyar euro’su Avrupa bütçesinden (mevcut AB fonlarının yeniden dağıtımı) ve 5 milyar euro’su da AYB tarafından sağlanacak. Bu  21 milyar euro’nun AYB tarafından önümüzdeki 3 yıllık dönem zarfında garanti olarak kullanılıp 3 katına çıkarılması ve 63 milyar euro’luk yatırım yapılması (kaldıraç etkisi) planlanıyor. Bu tutarın ayrıca yatırımların en riskli kısımlarını finanse etmesi de amaçlanıyor.
Komisyon’a göre ise 63 milyar euro’luk yatırım özel fonlardan 252 milyar euro çekmek için yeterli olacak ve yaklaşık 315 milyar euro tutarında yatırım hedefine (kaldıraç etkisiyle) önümüzdeki 3 yıl sonunda ulaşılacak.  

Yeni paket inandırıcı mı?

Avrupa Komisyonu tahminlerine göre bütün olarak ele alındığında önerilen önlemlerin gelecek 3 yıl içerisinde AB GSMH’sını 315 ile 410 milyar euro arttırması (AB GSMH’sının %2,5’i ya da her yıl %0,8) ve 1,3 milyon yeni iş yaratması bekleniyor. Önceki yıllarda bu alandaki inatçı zayıflık göz önüne alındığında, Avrupa’da büyümeyi canlandırmaya yönelik her stratejinin temelinde yatırımın olması gerekliliğinin Komisyon tarafından da anlaşıldığı bu paketle ortaya çıkıyor.
Küresel ölçekte ise yeni paketin içeriği G-20’nin başlıca politika sorunu olarak yatırımların yetersizliğini gören anlayışıyla uyum içerisinde bulunuyor. Komisyon tarafından sunulan Yatırım Planı sermaye harcamalarını teşvik etme ve ihtiyaç duyulan yatırım kalkınmasını sağlama potansiyeline sahip görülüyor. Ancak bu paketin sihirli değnek olarak görülmemesi gerektiği, doğru uygulandığı ve  iddialı yapısal politikalar eşlik ettiği takdirde etkili olacağı da belirtiliyor.
Bu çerçevede, yeni paket Avrupa Konseyi’nde liderler tarafından 18 Aralık 2014 tarihinde onaylandı. Komisyon’un paket kapsamında yeni yasal düzenlemelere yönelik tasarılarını Avrupa Parlamentosu ve Konsey’e 2015’in ilk aylarında sunması ve Haziran 2015’ten önce kabul edilmesi tasarlanıyor. EFSI’nin 2015 ortasında işlemeye başlatılması öngörülüyor. AB liderleri ise Davos Zirvesi’nde bu paketi gündeme alıp uluslararası çevrelere etkin bir şekilde tanıtarak Avrupa’nın küresel ekonomi için giderek artan bir risk oluşturmaya başladığı bir dönemde  geleceğe yönelik beklentileri bir nebze iyileştirmeyi amaçlıyor.