Ayça Karaca [email protected]

ABD’de 2020 sonuna kadar ekonomik beklentiler

ABD’de ekonomik faaliyetlerin Kovid-19 salgınının yayılmasını önleme amacıyla aniden durmasıyla yılın ilk çeyreğinde ekonomi %5 küçülerek ülke tarihinde görülmüş en büyük genişleme dalgasının sona ermesine neden oldu.  On milyonlarca insan işsiz kalırken hükümet vatandaşlara doğrudan nakdi yardımlar yaparak ve şirketlere kira, maaş ve diğer giderleri karşılamalarına yardımcı olmak için farklı tarzda krediler önererek zararın daha fazla büyümesini önledi. Amerikan ekonomisinde birçok sektör yeniden faaliyete geçerken ekonomik toparlanmanın hızının da sektörel bazda değişiklik göstermesi bekleniyor.

Bu kapsamda Oxford Analytica tarafından hazırlanan 18 Haziran tarihli raporda ABD’de istihdam, büyüme ve FED politikaları gibi alanlarda yıl sonuna kadar olan beklentilere ve analizlere yer veriliyor.

Sırada ne var?

Rapora göre Amerikan GSYİH’sının ikinci çeyrekte sert bir şekilde düşmesi bekleniyor. Ekonomik toparlanmanın gücü karantinada ayakta kalmayı başarabilen firmaların sayısına ve dolayısıyla hala çalışan işçilerin oranına ve tüketici güvenine bağlı olacak. Tüketici güveni ise salgında farklı eyaletlerde artan vaka sayısına ve ayrıca sağlık hizmetlerine erişim, işe dönmek için duyulan ekonomik gereksinim ve Kovid-19 ikinci dalga riskinin büyüklüğüne bağlı görünüyor.

Ekonomi yeniden açılıyor

İş yerlerinin kapanmasına ya da karantina uygulanmasına dair kararlar eyalet ya da şehir ölçeğinde veriliyor. Eyaletler ise farklı tarihlerde ve farklı hızlarda kısıtlamaları kaldırıyor. Özellikle New York gibi büyük şehirlerin daha uzun ve yoğun karantinaya maruz kalması ekonomik çöküşün daha fazla olmasına neden oldu. New York başta olmak üzere birçok eyalet kademeli normalleşmeye geçmeye başladı.

İstihdam

Şubat ayında ABD’de toplam işgücü 164,5 milyon iken (aktif iş arayanlar dahil)  158,8 milyon kişi çalışıyordu. Nisan’da istihdam 133,4 milyona, toplam işgücü ise 156,5 milyona geriledi.  İşsizlik oranı %19 olmasına rağmen işgücündeki azalma nedeniyle  %14,7 oldu. Tarım dışı istihdamın 2,5 milyon kişi artmasıyla Mayıs’ta işsizlik oranı %13,3’e geriledi. Bu artışın şirketlere çalışanlarına maaş ödemeleri için verilen 600 milyar doları aşan tutardaki Maaş Koruma Programı kaynaklı olduğu öngörülüyor.   

İstihdamın sektörlere göre son durumuna göz atıldığında ise toplam istihdamın üçte ikisinden fazlasını oluşturan hizmetler sektörü Şubat-Nisan arası %17 geriledi. Eğlence ve konaklama sektörlerinde çalışan sayısı yarıya inerken giyim perakende  sektöründe ise %59 gerileme yaşandı.  Mayıs’ta istihdamdaki artışın %50’si gıda sektöründen kaynaklansa da bu sektörde çalışanların evde kalmaları için maaş ödendiği belirtiliyor.

Bu kapsamda, ABD’de işsizlik ve istihdam işsizlerin tekrar iş aramaya başlamasıyla birlikte artış gösterebilir. Oranlardaki değişimin hızı ve büyüklüğü kapanacak veya talebin zayıflığına göre küçülecek şirket sayısına bağlı olacak. FED Başkanı Powell da bu ay düzenlenen toplantıda milyonlarca çalışanın eski işlerine dönemeyeceği ya da uzun bir zaman yenisini bulamayacağı konusunda uyarıda bulundu.

Daha fazla teşvik gelecek mi?

ABD kamu borcunun GSYİH’ya oranı kriz döneminde %15 daha arttı ve  22 trilyon dolar büyüklüğündeki ekonomiye 3 trilyon dolar daha borç ekledi.  Trump yönetiminin hazırladığı yaklaşık 1 trilyon dolarlık altyapı harcama teklifi ve FED’in KOBİ’lere kredi desteği vermeye ve bireysel özel sektör tahvillerini satın almaya başlayacak olması ile bu oranın daha da yükselmesi bekleniyor

Teşvik paketinin büyüklüğü konusunda Cumhuriyetçiler (Beyaz Saray ve Senato kontrollerinde) zor durumdaki işletmelere yardım eden ve çalışanların işe dönmelerini destekleyen daha küçük bir paket isterken Demokratlar (Temsilciler Meclisi kontrollerinde) daha geniş genel gelir desteğini de içeren bir paketi savunuyor. Kovid-19 vakalarındaki artışın her iki partiyi de Kongre’de yakında  kabul edilecek bir yasa tasarısı üzerinde uzlaşmaya zorlayacağı tahmin ediliyor.

FED Politikası

Başkan Powell bu ay yapılan toplantı sonrası faiz oranlarının en az bir yıl daha düşük kalacağını açıkladı. Ekonomi zayıf kalmaya devam ettiği takdirde ise mevcut parasal genişleme programına ek olarak büyük olasılıkla 1940’larda uygulanan Hazine getiri eğrisinin kontrolü  politikasının uygulanabileceği öngörülüyor.  

Konut kredilerinde ise hala çalışan ve düşük faizden yararlanmak isteyen kredi kullanıcıları nedeniyle yeniden yapılandırma oranlarında artış bekleniyor. Bununla birlikte konut satışları salgın öncesi seviyelerde kalmaya devam ediyor. Temerrütlerde artış yaşandığı ancak birçok eyaletin haciz işlemlerini durdurduğu gözleniyor. Konut fiyatlarında sert bir düşme yaşandığı takdirde kredilerin geri ödenmemesi finansal kuruluşlar üzerinde ciddi baskı doğurabilir.

Ekonomik büyüme görünümü

Raporda ABD ekonomisinin yılın ikinci çeyreğinde yıllıklandırılmış bazda %20-40 arası küçülmesi bekleniyor. Teşvik programları Nisan’da kişisel geliri arttırırken harcamalardaki azalış tasarruf oranını %33 gibi rekor yüksek bir seviyeye getirdi. Harcamaların mağazaların açılmasıyla artması, gelirin de Hükümet ödemelerinin bitmesiyle azalması ve böylece tasarruf oranlarının da düşmesi öngörülüyor. Harcamalardaki artış hızının salgının gelişimine ve özellikle istihdam piyasası odaklı ekonomiye duyulan tüketici güvenine bağlı olduğu vurgulanıyor.

Bu kapsamda, salgına ilişkin olarak hükümete bağlı Biyomedikal Gelişmiş Araştırma ve Kalkınma Merkezi’nin aşı üretimini sübvanse ettiği ve onay sonrası aşıların hızla dağıtılabileceği ancak bu sürecin aylardan çok yıllar sürebileceği de belirtiliyor. Son protesto gösterilerinin ise Kovid-19 vakalarını arttırabileceği de dile getiriliyor. Ancak yeniden yerel karantinalar  gerekse bile ekonominin açık kalmaya devam edeceği ve GSYİH’nın yılın üçüncü ve dördüncü çeyreğinde yeniden artacağı tahmin ediliyor.

Bu doğrultuda hisse senedi piyasalarında Mart sonundan beri yükseliş gözlendiği ancak şirket karlarının iç açıcı olmadığı ve olası ikinci dalganın da yatırımcıları oldukça endişelendirdiğine dikkat çekiliyor. Eyaletlerinde salgın nedeniyle daha fazla bütçe baskısıyla karşı karşıya kaldığı ve kamu hizmetlerindeki ve istihdamındaki kesintilerin ekonomik toparlanmayı engelleyebileceği de vurgulanıyor. ABD’de artan ikinci dalga endişeleri ekonomik toparlanmaya mali ve parasal teşviklerden daha fazla yön verecek gibi görünüyor.

*Bu yazı yazarın kişisel görüşlerini yansıtmakta olup çalıştığı kurum yazıda yer alan görüş ve düşüncelerden sorumlu değildir.