Ayça Karaca [email protected]

2015’te küresel beklentiler: Kremlin’in Rus ruleti

Yeni yılda dünyadaki beklentileri konu alan ilk iki yazımızda fırtınalı bir denizin üzerinde yol almaya çalışan  küresel ekonomi uçağının çalışan tek motoru olan ABD ile tekleyen motorlardan biri olan Euro Bölgesi’ni ele almıştık. Uçağın sorun yaratan diğer motorunu oluşturan gelişen ülkelerin büyümeleri  yavaşlarken aralarından Rusya giderek  kötüleşen ekonomik ve siyasi konjonktürü ile alarm sinyalleri veriyor.

Rusya, geçtiğimiz sene içerisinde önce Ukrayna krizi nedeniyle ABD ve Avrupa devletlerinin uyguladığı ekonomik ambargoyla sarsılmaya sonrasında  ise petrol fiyatındaki büyük düşüş nedeniyle  resesyonu derinden hissetmeye başladı. Rusya Merkez Bankası yıl boyunca  yabancı sermaye çıkışını önlemek amacıyla faizleri altı kez arttırmasına ve yaklaşık 80 milyar dolar harcaması yüzünden rezervlerinin 416 milyar dolara gerilemesine  rağmen, rublenin %50 değer kaybına engel olamadı.

Rus Merkez Bankası son olarak Aralık ayında faizleri sürpriz bir kararla 650 baz puan artışla %10,5’ten %17’ye yükselterek yabancı sermaye çıkışına ve rublenin değer kaybına engel olmak istedi. Bu önlem rublenin hızlı değer kaybını durdursa da geçtiğimiz yıl içinde Rusya’dan çıkan yabancı sermayenin tutarının yaklaşık 125 milyar dolara ulaşabileceği öngörülüyor. Merkez Bankası rezervlerinin de yıl sonunda Ağustos 2009’dan beri ilk kez 400 milyar doların altına -388 milyar dolar- düştüğü gözleniyor.

Fitch’den  not indirimi

Ülke ekonomisinin giderek kötüleşmesi kredi derecelendirme kuruluşlarını da harekete geçirirken Fitch geçtiğimiz Cuma Rusya’nın kredi notunu BBB’den BBB-‘ye indirerek yatırım yapılabilir seviyenin sadece 1 kademe üstünde bıraktı. Fitch not indirimine gerekçe olarak ülkenin ekonomik görünümünün 2014 ortasından beri petrol fiyatları ve rubledeki sert düşüşle birlikte bozulmasını gösterdi. Yaptırımlar nedeniyle uluslararası sermaye piyasalarına erişimi kısıtlanan Rus ekonomisinin 2014’te sadece %0,6 büyümesini 2015’te ise %4 küçülmesini beklerken ülkenin içinde bulunduğu resesyondan 2017 yılına kadar çıkamayabileceğini ve büyümeyeceğini öngörüyor.

Bu çerçevede, Societe Generale Kredi Analisti Regis Chatellier, Fitch’in ardından diğer kredi derecelendirme kuruluşları Moody’s ve S&P’nin de  Mart veya Nisan başı gibi not indirimine gitmesini öngörüyor. Ancak bu defa notun yatırım yapılabilir seviyenin altına inebileceği uyarısında da bulunuyor.

Rusya’da tekerrür eden resesyon

Bütün bu gelişmeler Rus ekonomisinin 2015’te sert bir ekonomik daralmaya sürükleneceğini gösteriyor. Faiz oranlarındaki büyük artış kararı daha fazla sermaye çıkışını önlemiş ve rublenin değerini kısmen stabilize etmeyi başarmış olsa da bunun bedelinin büyüme yönünde ağır olacağı öngörülüyor. Rus Merkez Bankası bile ekonominin bu yıl  %4,5 küçülmesini bekliyor.  Capital Economics’ten Neil Sheraing tarihin tekerrür edeceğini ve Rusya’nın 1998’de borçlarını ödeyemeyip temerrüde düşmesinin ardından olduğu gibi derin bir resesyona sürükleneceğini ifade ediyor. Sheraing bu resesyonun derinliğinin petrol fiyatlarındaki düşüşe ve ABD ve Avrupa tarafından geçtiğimiz bahar ayından beri uygulanan ambargonun kaldırılıp kaldırılmayacağına bağlı olduğunu belirtiyor.

Bu kapsamda, Rusya’nın  girdiği ekonomik darboğazın yol açabileceği gelişmelere  ilişkin olarak  Guardian’dan Larry Elliott and Angela Monaghan iki önemli soruyu gündeme getiriyor. Öncelikle Vladamir Putin’in nasıl bir cevap vereceği merak ediliyor. Rusya Başkanı’nın halka Kremlin’de otoriter bir Başkan’ı kabul etmelerine karşılık yaşam standartlarını yükseltme sözü verdiği ve bu anlaşmanın 2015’te bozulacağı ileri sürülüyor. Ayrıca,  bu sıkıntıların Kremlin’i Ukrayna’da daha yumuşak bir politika izlemeye teşvik edeceğine dair bir garantinin de olmadığı tam aksine krizdeki ekonominin Putin’i daha ulusalcı bir karşı koyma politikası izlemeye yöneltebileceği de öngörülüyor. Bunun sadece resesyonu derinleştirmeyeceği aynı zamanda Rusya’nın komşularına ve Euro Bölgesi’ne de darbe vurabileceği belirtiliyor.

Nitekim, Rusya ile olan gerilim dünyanın geri kalan bölgelerindeki zayıf taleple birleşince dış talebin Euro Bölgesi’nde büyümenin itici gücü olmaktan çıktığı gözleniyor. Bu durum, Avrupa Merkez Bankası’nın bu ayın sonunda yeni bir parasal genişleme programı açıklamasıyla daha da zayıflaması beklenen euro’nun ticarette yaratacağı avantajları kısıtlıyor. Bu yıl en az %4 küçülmesi beklenen Rusya’nın azalan ticaret hacminin Euro Bölgesi’ndeki daralmayı da derinleştirmesi bekleniyor.

Bu kapsamda, Elliot ve Monaghan ikinci merak yaratan soru olarak bu ekonomik resesyon durumunun sadece Rusya’ya özel kalıp kalmayacağını gündeme getiriyorlar. Rusya’daki krizin,  gelişmiş ülkelerin merkez bankalarının genişlemeci para politikası izlemeleri sonucu büyük oranda yabancı sermaye çeken diğer gelişen ülkelerde de zincirleme reaksiyon korkusuna yol açtığı belirtiliyor. Bu öngörüler, paralarının değerini korumak amacıyla son dönemde peş peşe faiz artışına giden gelişen ülkeler liginde de daha fazla  artışa gidilebileceğine  ilişkin beklentiyi  arttırıyor.

Uluslararası ambargoların ve ihracat gelirinin çoğunluğu petrole dayalı ekonomide düşen petrol fiyatlarının yarattığı tahribat Rusya’yı 2015 yılında karşılık vermeye itebilir. Artan jeopolitik hırslar ve ekonominin içine sürüklendiği derin resesyonun yarattığı çaresizlik duygusunun sonucu olarak Kremlin sadece Rusya’yı değil diğer gelişen ülkeleri ve Avrupa’yı da yakından etkileyecek bir karşılık verme-tırmandırma politikası izlemeye yönelebilir. Halk nezdinde popülaritesini sürdürmesinden de güç alarak yalnızlaştıkça jeopolitik olarak daha da agresif bir tutum izleyen Putin’in elinde silahla girişeceği bu Rus ruleti 2015 boyunca izleyeceğimiz en riskli oyun olacak. Tek motorla fırtınalı havada yol almaya çalışan küresel ekonomi uçağının kaderi belki de Putin’in silahındaki tek kurşunla yazılacak.